Şemseddin Sami

Şemsettin Sami (1850-1904)

1850'de Güney Arnavutluk'ta Berat'a yakın Fraşer kasabasında doğdu. 1904 yılında İstanbul'da ölmüştür. Tımar sahibi Fraşerî ailesinden Halit Bey'in beş oğlundan ikincisidir. Diğer iki oğul, Naim ve Abdül, Arnavutluk tarihinde önemli roller oynamışlardır.Galatasaray Spor Kulübü yöneticisi Ali Sami Yen'in babasıdır.

Edebi Kişiliği

1. Doğu ve Batı kültürünü çok iyi bilen Şemsettin Sami, Tanzimat döneminin en önemli sanatçılarından olup dille ilgili çalışmalarıyla tanınmıştır.

2. Sözlük, ansiklopedi ve yaptığı çeviri roman çalışmaları önemlidir. Kamus-ı Türki adlı sözlük, yazarın dilimize kazandırdığı en önemli eseridir. Ayrıca Kamus-ı fransevi, Kamus-ı Arabi gibi sözlüklerle, ilk ansiklopedi sayılabilecek Kamusu'l-A'lam adlı altı ciltlik büyük yapıtı oluşturmuştur.

3. Türk dilinin sadeleştirilmesi konusunda önemli çalışmaları vardır.

4.Orhun Yazıtlarını ve Kutadgu Bilig'i Türkiye Türkçesine çeviren ilk aydınımızdır.

5. İlk yerli romanımız olan Taaşuk-ı talat ve Fitnat onun eseridir. Talat ile Fitnat'ın aşkını, görücü usulü ile evlenmenin sakıncaları, kölelik ve cariyeliği anlatan bu eser ilk romanımızdır. İlk örnek olduğu için teknik yönden oldukça zayıftır.

Eserleri:

Roman 

Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat (1873)

Oyun

Besa yahut Ahde Vefa (1874)

Seydi Yahya (1875)

Gâve (1876)

Mezalim-i Endülüs (basılmadı)

Vicdan (basılmadı)

Çeviri 

Florian, Galatée 1773

Dumanoir & d'Ennery, İhtiyar Onbaşı (1874)

Daniel Defoe, Robinson Crusoe

Victor Hugo, Sefiller (1880, son cildi eksik)

Ali bin Ebi Talib Efendimizin Eş'ar-ı Müntehabeleri (1900, Ali bin Ebu Talib'e atfedilen Divan'dan çeviriler)

Sözlük ve Ansiklopediler

Kamus-ı Fransevî (1882-1905, Fransızca-Türkçe sözlük)

Kamus-ı Fransevî (1885, Türkçe-Fransızca sözlük)

Küçük Kamus-ı Fransevî (1886, Fransızca-Türkçe sözlük)

Kamus-ül Âlam (6 cilt, 1889-1898, genel ansiklopedi)

Kamus-ı Arabî (1898, Arapça-Türkçe sözlük, tamamlanmadı)

Kamus-ı Türkî (2 cilt, 1899-1900, tıpkıbasımları 1978, 1998)

Dilbilgisi Kitapları

Usul-i Tenkit ve Tertib (1886)

Nev'usul Sarf-ı Türkî ((1891, modern Türkçe gramer)

Yeni Usul Elifba-yı Türkî (1898)

Usul-i Cedid-i Kavaid-i Arabîye (1910, yeni usul Arapça ders kitabı)

Tatbikat-ı Arabîye (1911)

Ayrıca "Cep Kütüphanesi" dizisinde astronomi, jeoloji, antropoloji, İslam medeniyeti tarihi, kadınlar, mitoloji, dilbilim üzerine kitapçıklar yazdı. Letaif adlı iki ciltlik fıkra derlemesi, Emsal adlı dört ciltlik özlü sözler derlemesi, okullar için alfabe ve okuma kitapları yayınladı.